Het vergeten rijk van de Inca's

Geplaatst op vrijdag 13 januari 2006 @ 14:10 , 1006 keer bekeken

De regering van Peru bereidt een rechtszaak voor tegen de Amerikaanse Yale-universiteit om een wereldberoemde collectie met Incavondsten uit Machu Picchu terug te krijgen. Die werden ooit opgegraven in de mysterieuze stad-in-de-wolken Machu Picchu.

Indiaanse boeren brachten in 1911 de Yale-archeoloog Hiram Bingham naar de paleisstad Machu Picchu.

PERU volgt daarmee het voorbeeld van Italië, dat de strijd aangebonden heeft tegen een achttal Amerikaanse musea om antieke kunstschatten terug te halen die illegaal van zijn grondgebied gehaald zouden zijn. Ook Griekenland zou een claim voorbereiden op ,,roofkunst'' die nu in de collectie zit van het Getty Museum in Los Angeles.

De Peruviaanse zaak is de persoonlijke missie van president Alejandro Toledo en zijn Belgische first lady Eliane Karp, zelf antropologe. Onder hun toeziend oog wordt al jaren in stilte onderhandeld met de Yale-universiteit, die de betwiste Incacollectie bezit. Maar omdat de gesprekken vruchteloos bleven, heeft Peru nu een rechtszaak aangekondigd. Die moet beginnen voordat Toledo's ambtstermijn in juli eindigt.

Indiaanse boeren brachten in 1911 de Yale-archeoloog Hiram Bingham naar de paleisstad Machu Picchu, boven de wolken in het Andesgebergte. Spaanse veroveraars hadden de mysterieuze plek nooit gevonden. Er was wel geroofd uit de paleizen, tempels en tombes, maar de gebouwen, zonnewijzers en landbouwterrassen waren nog zoals de Inca's hen in het begin van de zestiende eeuw hadden achtergelaten.

Bingham vond duizenden bokalen, gereedschap, rituele voorwerpen en botten. In 1912 en 1915 keerde hij terug voor extra expedities. Volgens zijn zeggen nam hij met speciale toestemming van de toenmalige president Augusto Leguía kisten vol vondsten mee naar Yale, dat ze bewaarde in het Peabody Museum van New Haven in Connecticut.

Maar volgens de Peruviaanse directeur van het Nationaal Instituut voor Cultuur, David Ugarte, heeft Yale de archeologische vondsten nooit gekregen. ,,De schatten van Machu Picchu'', zoals hij ze noemt, werden slechts ,,uitgeleend'' aan de onderzoeker. ,,Bingham zei dat hij die voorwerpen ging bestuderen en ze dan terug zou geven. Iedereen kan zien dat dat niet is gebeurd.''

Ugarte zegt te kunnen bewijzen dat zijn land Yale al in 1917 om teruggave vroeg. ,,Ze kwamen in hun brieven altijd aan met andere uitvluchten. Eerst hadden ze meer tijd nodig om de stukken te evalueren. In latere jaren zeiden ze steeds dat ze onze verzoeken aan het bestuderen waren.''

Op aandrang van Toledo, Peru's eerste Indiaanse staatshoofd, accepteert het land geen uitvluchten meer, aldus Ugarte. ,,Dit is ons erfgoed. Dit betekent alles voor ons. Ook al zijn we vandaag arm, de voorwerpen bewijzen dat onze voorouders groots en trots leefden.''

Peru zou volgens hem groots willen uitpakken met de Incaschatten rond de honderdste verjaardag van de herontdekking van Machu Picchu. De vesting is nu al met een half miljoen bezoekers per jaar Zuid-Amerika's eerste archeologische attractie. De schatten zouden het toerisme een extra impuls moeten geven. Toen het Peabody Museum in 2003 een Inca-expositie door Amerika zond, trok die een miljoen bezoekers.

Yale wees eerst de Peruviaanse eisen af. De universiteit beweert in 1922 al stukken te hebben teruggegeven. De rest zou wettig gekregen zijn. Maar onder dreiging van een rechtszaak heeft de universiteit een compromis voorgesteld.

De bestuurder Barbara Shailor liet Lima weten dat Yale bereid is te erkennen ,,dat het voor het Peruviaanse volk van belang is dat zijn erfgoed terugkeert''. Peru zou op zijn beurt ,,de bijna een eeuw durende zorg van Yale voor de collectie eervol moeten erkennen, alsook de wetenschappelijke bijdrages die daardoor mogelijk werden''. Yale zou de collectie in bruikleen willen geven. Maar Peru claimt volledig eigendom.

Wat de strijd compliceert, is dat beide partijen een andere voorstelling hebben van wat Bingham meenam. Peru beweert dat hij vijfduizend voorwerpen afvoerde. Maar volgens Shailor is dat aantal en het woord 'kunstschatten' misleidend. ,,Yale heeft zo'n 250 voorwerpen van tentoonstellingskwaliteit. Geen mummies, geen gouden voorwerpen en slechts een beperkt aantal zilveren.''

Bingham opperde na zijn onderzoek allerlei theorieën over Machu Picchu. Het kon een trainingsplaats geweest zijn voor Incapriesteressen, het was de laatste vestiging waar de Inca zich in het geheim terugtrokken voor de Spanjaarden, of de oude, geheime hoofdstad van hun rijk.

Vandaag stellen onderzoekers dat Bingham volledig de plank missloeg. Zij zien Machu Picchu als het zomerse toevluchtsoord van de Incakeizer Pachacutec.

Bron: Frank Kools; De Standaard (www.standaard.be)