Het vergeten rijk van de Inca's

Inheemse activisten en andere betrokkenen proberen al twintig jaar de waardevolle hoofdtooi, die zich bevindt in de collectie van het Etnologisch Museum in Wenen, terug te krijgen. In januari deed de Mexicaanse president Vicente Fox een beroep op Oostenrijk om het voor Mexico belangrijke object af te staan. 

Vorig jaar mei liet de Oostenrijkse president Heinz Fisher tijdens een bezoek aan Mexico weten dat de kwestie niet alleen Oostenrijk aangaat, maar alle museums in Europa die voorwerpen uit andere culturen en landen in hun collectie hebben. Veel van die voorwerpen zijn in vroegere eeuwen op illegale wijze verkregen.

Wilfred Seipel, directeur van het Etnologisch Museum in Wenen, heeft in het verleden gezegd dat de met juwelen versierde veren hoofdtooi onbetwistbaar eigendom is van Oostenrijk. 

Fox reist in mei naar Wenen voor een bijeenkomst van leiders van de Europese Unie, Latijns-Amerika en het Caribische gebied. Volgens een regeringswoordvoerder zal hij bij die gelegenheid opnieuw bij de Oostenrijkse autoriteiten aandringen op teruggave van de hoofdtooi. 

Xokonoschtletl Gomora, voorzitter van de Culturele Vereniging Yankuikanahuak, zegt goede hoop te hebben dat die nieuwe poging van Fox succes zal hebben. De inheemse activist organiseerde in het verleden in Oostenrijk en Mexico demonstraties om aandacht te vragen voor de kwestie. Zijn optimisme is onder meer gebaseerd op het feit dat een groep europarlementariërs er onlangs bij het Oostenrijkse ministerie van Buitenlandse Zaken op heeft aangedrongen de tooi af te staan tijdens de topontmoeting in Wenen. 

We hebben onze wens al kenbaar gemaakt aan de Oostenrijkse regering en we hopen dat die erkent hoe belangrijk het is voor Mexico om dit stuk terug te krijgen, aldus Ernesto Derbez, minister van Buitenlandse Zaken van Mexico. 

Teodoro Márquez, archeoloog aan de Nationale Autonome Universiteit van Mexico, is niet zo optimistisch. De hoofdtooi is nu Oostenrijks bezit en ik denk niet we hem eenvoudig terugkrijgen. Hij is het land legaal binnengekomen en wordt onder uitstekende omstandigheden bewaard. Teruggeven of zelfs uitlenen is verboden onder de Oostenrijkse wet. 

Verschillende onderzoekers hebben twijfels geuit over de oorsprong van de hoofdtooi en de manier waarop hij Oostenrijk is binnengekomen. Ook betwijfelen ze of hij wel ooit gedragen is door Moctezuma Xocoyotzin (1466-1520), de laatste keizer van de Azteken. 

Zelfs over de functie van hoofdtooi bestaan twijfels, zegt Gerardo del Olmo Linares, een plaatselijke onderzoeker van oude iconografie. Volgens hem is de hoofdtooi eigenlijk een veren kap die door een priester werd gedragen en niet noodzakelijkerwijs door Moctezuma. 

De tooi werd vijf eeuwen geleden, tijdens het Spaanse koloniale bewind, meegenomen uit Mexico. Wat er daarna gebeurde met de tooi, is onduidelijk. Oostenrijk kocht hem in 1880 en sinds 1929 wordt hij tentoongesteld in Wenen. 

Een van de theorieën is dat de tooi tijdens de Spaanse verovering van Mexico gestolen werd door Hernán Cortés. Hij zou hem per schip naar Spanje hebben gestuurd, maar het schip werd onderweg overvallen door Franse piraten. De kroon was vijftig jaar in Franse handen. In een andere versie van het verhaal zou Moctezuma de hoofdtooi zelf aan Cortés hebben gegeven, in de hoop daarmee zijn honger naar nog meer schatten te bedwingen. 

Niets over deze hoofdtooi is 100 procent zeker, zegt Márquez. Maar er hangt een zweem van heiligheid omheen en de Mexicanen geloven dat hij terug moet keren, omwille van de waardigheid van hun volk. De archeoloog heeft er een hard hoofd in dat dat ook daadwerkelijk zal gebeuren. Maar misschien gebeurt er een wonder.